Klimaatrobuust beeklandschap Aa of Weerijs

Het ‘klimaatproof maken’ van Brabant is als maatschappelijke hoofdopgave verankerd in de Brabantse Omgevingsvisie. Provincie en waterschappen ‘oefenden’ met verschillende partners in drie casusgebieden met het gedachtegoed van de Omgevingsvisie voor het onderwerp klimaatrobuuste beeklandschappen. De Aa of Weerijs in Zundert is zo’n beeklandschap. AXXIA zette zich namens de provincie Noord-Brabant als kwartiermaker in om tot een integrale gebiedsaanpak te komen, dat leidt tot een klimaatrobuust* beeklandschap Aa of Weerijs.

Economisch belangrijk maar kwetsbaar

Het beekdal bij Zundert is een economisch belangrijk maar ook kwetsbaar gebied. Intensieve boom- en aardbeienteelt stellen hoge eisen aan het bodem- en watersysteem. Maar ook het stedelijk gebied en de industrie hebben hun impact op het landschap; de waterbehoefte is groot. Vanuit de klimaatadaptie – het proces waarbij de samenleving zich aanpast aan het veranderende klimaat – is die situatie niet toekomstbestendig. Door toename van droge periodes zal er in de toekomst immers minder zoetwater voorhanden zijn, juist zo’n belangrijke bron voor alle gebruikers.

Herstellen en versterken van bodem- en watersysteem

De klimaatverandering, maar ook demografische ontwikkelingen en de omschakeling naar duurzaam ondernemen, vragen om een nieuw toekomstperspectief dat klimaatbestendig is. De gemeente Zundert, de provincie Noord-Brabant en het Waterschap Brabantse Delta bogen zich samen met de verschillende dorpsraden over de vraag hoe het ‘natuurlijk’ bodem- en watersysteem hersteld en versterkt kan worden.

AXXIA nam sinds maart 2020 namens de provincie Noord-Brabant als kwartiermaker Klimaatrobuuste beeklandschappen deel aan diverse kern-, project- en werkgroepen. Eén daarvan is het beekdal Aa of Weerijs. Dit werd geïntegreerd in het project Vitaal Buitengebied van de gemeente Zundert. AXXIA zette zich daarbij in voor een klimaatrobuust bodem- en watersysteem dat voorziet in de toekomstige waterbehoefte in dit gebied.

Door inzicht te geven in de functie en de rol van bodem en water als gezonde ondergrond, konden we met alle partijen samen een plan maken om het gebied opnieuw in te richten en het landgebruik aan te passen. Uitgangspunt was dan ook ‘water als ordenend principe’. Uiteraard moest er wel genoeg ruimte blijven voor zowel het stedelijk gebied en industrie als voor landbouw, recreatie en natuur. Vraag was steeds hoe de verschillende belangen gewogen konden worden, om tot gedragen oplossingen te komen. Daarvoor waren en zijn soms schurende keuzes nodig. Door degene die het betreft perspectief te bieden – al dan niet op een andere plek – is er altijd een basis voor een gesprek om samen tot een oplossing te komen voor het gebied.

Water in balans: voldoende en schoon water voor alle gebruikers

AXXIA droeg mede bij aan het uitvoeringsprogramma Klimaatrobuuste beeklandschappen. Dit zal door de Provincie Noord-Brabant worden opgenomen in het provinciale programma 2022-2027. De pilot is nu overgegaan in een gebiedsgerichte aanpak Zundert en omgeving.

Ook de pilot Vitaal Buitengebied van de gemeente Zundert, waar de pilot klimaatrobuust beeklandschap AA of Weerijs onderdeel van uitmaakte, is afgerond. De samenwerking wordt voortgezet: medio juli 2022 werd het convenant ‘Zundert Floreert’ ondertekend. Hiermee bezegelden de afgevaardigden van de verschillende dorpsraden, ZLTO, Treeport, Gemeente Zundert, Provincie Noord-Brabant en het waterschap Brabantse Delta de belofte om samen te blijven werken aan het vitaal houden van het Zundertse buitengebied. Er worden onder meer gerichte programma’s opgezet om deelproblemen aan te pakken. Zo werkt AXXIA namens de provincie samen met Waterschap en gebiedsbetrokkenen aan het opzetten van het programma ‘Water in balans’. Dit programma, met een looptijd van ongeveer 5 jaar, draagt er aan bij dat er de komende decennia het hele jaar rond voldoende – dus niet te veel maar ook niet te weinig – en schoon water beschikbaar is. Ook hierbij is het uitgangspunt dat er een goed evenwicht blijft tussen wonen, werken en recreëren.

*Klimaatrobuust, wat is dat?

Klimaatrobuust is eigenlijk een samenvoeging van klimaatbestendig en waterrobuust. Ons klimaat verandert, er worden meer extremen verwacht, waardoor er meer natte maar ook juist heel droge periodes komen. Klimaatbestendig gaat ook over natuur en het economisch en recreatief gebruik van het gebied. Hoe creëren we een nieuwe optimale maar realistische balans voor mens, plant of dier, met behoud van het veelal cultuurhistorisch landschap in Brabant. Een waterrobuust beeklandschap is meer technisch gezien bestand tegen te veel, maar ook tegen te weinig water. Bij natte periodes zuigt het bodemsysteem bijvoorbeeld het te veel aan water als een spons op, waardoor er een natuurlijke buffer voor de droge tijden ontstaat. Dat er bij een klimaatrobuust beeklandschap geen ruimte is voor vervuild water, spreekt voor zich.